Wat doe je met ‘meeliften’ bij groepswerk?

De meest gehoorde klacht bij groepswerk is dat sommige groepsleden weinig bijdragen en profiteren van het werk van anderen. Een nadeel is dat dit pas vaak na een tijd duidelijk wordt. En wat doe je dan als begeleider?

In mijn vorige blog heb ik laten zien hoe je opdrachten zo kunt ontwerpen waardoor je het ‘meeliften’ zo veel mogelijk beperkt. Toch zullen er altijd studenten zijn die ‘meeliften’.

Het ‘meeliften’ zie ik als een probleem dat het hele groepje aangaat. Het is dus niet alleen lastig voor degene die meelift, maar ook voor de andere groepsleden. In een groep zijn er vaak niet alleen meelifters, maar ook hardlopers: studenten die veel taken snel op zich nemen. Als groepje hebben zij met elkaar deze situatie gecreëerd en zij hebben met elkaar dan ook iets te leren. Hoe kun je bijdragen aan een oplossing?

Tip 1 Heb aandacht voor de binding en een samenwerkingsovereenkomst

Studenten worden vaak groepjes ingedeeld met de verwachting dat zij direct productief samenwerken. Het is echter essentieel dat de groepsleden elkaar eerst leren kennen. Je besteedt in het eerste begeleidingsgesprek dan ook expliciet aandacht aan de kennismaking en de binding tussen de groepsleden.

Laat elk groepslid eerst zijn of haar verwachtingen uitspreken. Van daaruit kan de groep gezamenlijke afspraken maken over de samenwerking. Laat ze vervolgens een samenwerkingsovereenkomst opstellen en afsluiten. Zorg ervoor dat alle groepsleden zich veilig voelen binnen het proces.

Tip 2 Zorg voor individuele aanspreekbaarheid

Ieder groepslid is niet alleen aanspreekbaar op zijn individuele bijdrage maar ook op het groepsresultaat. Dit betekent dat elke student uit het groepje actief meedoet en een bijdrage levert. Je spreekt ieder groepslid tijdens de begeleidingsgesprekken aan op de voortgang en de resultaten. Bij de toets kun je dit ook doen.

Check ook altijd bij de begeleidingsgesprekken of iedereen aanwezig is. Weten de andere groepsleden iets over de afwezigheid van anderen en wat vinden ze daarvan en wat doen ze daarmee. Laat de groep de afwezigen hierop aanspreken en doe dit zelf ook als begeleider.

Tip 3 Heb aandacht voor het proces

Vaak is er veel aandacht voor de inhoud van het werk en minder voor het proces, terwijl dit een wezenlijk onderdeel van groepswerk is. Meestal komt de samenwerking pas aan de orde als er gedoe is.

Wees dit voor door regelmatig de samenwerking te bespreken. Als de studenten aangeven dat de samenwerking niet goed loopt, kun je teruggrijpen op hun samenwerkingsovereenkomst (‘Wat staat hierover in jullie samenwerkingsovereenkomst?' en ‘Hoe zou je deze willen aanpassen?').

Tip 4 Signaleer en agendeer

Geef aan wat je waarneemt in het groepje en check of jouw waarneming klopt (‘Het valt mij op dat sommigen van jullie heel aanwezig en actief zijn, terwijl anderen heel stil zijn en minder doen, klopt dit?’). Geef vervolgens het effect aan van dit gedrag (‘Dat lijkt mij niet bevorderlijk voor jullie samenwerking’). Wanneer de groep dit bevestigt, kun je vragen naar wat hen gaat helpen om dit te veranderen (‘Wat kan jullie helpen om een meer evenredige verdeling te krijgen?’). Mocht het groepje met geen enkel idee komen, dan kun je jouw suggesties geven.

Let erop om deze kwestie als een probleem van het hele groepje te signaleren en te presenteren. Zowel de actieve als de minder actieve studenten hebben iets te leren.

Tip 5 Als het echt niet anders kan

Als een student echt de kantjes ervan afloopt en de opdracht niet of matig uitvoert, is het belangrijk dat de groep dit eerst bespreekt onder jouw begeleiding. Als er geen verbetering optreedt, kun je als begeleider dit nog een keer met het groepje bespreken.

In het uiterste geval kun je besluiten een student uit het groepje te zetten. Dit valt nooit of te nimmer onder de bevoegdheid van het groepje. Realiseer je wel dat je dit op tijd doet zodat de betreffende student in ieder geval nog op een andere manier de cursus kan afronden.

Wil je meer weten over groepswerk en groepsbegeleiding? Kijk dan in hoofdstuk 7 van het boek Studenten verleiden tot leren.