ChatGPT: het product verbetert, maar de student?

Steeds vaker hoor ik van docenten dat zij twijfelen aan de authenticiteit van ingeleverd schriftelijk werk van studenten. Door de komst van generatieve AI en ChatGPT kunnen studenten een hele tekst als een betoog, een onderzoeksrapport of een artikel laten produceren met inachtneming van bepaalde inhoud, schrijfstijl en lengte. Meestal zijn deze teksten niet van echt te onderscheiden. Ben je als docent dan nog wel het werk van de student aan het beoordelen en van feedback aan het voorzien?

Wij vragen studenten om bepaalde teksten te produceren waarmee zij leeruitkomsten realiseren. Studenten zoeken en verzamelen informatie, gaan deze informatie selecteren en ordenen, gaan schrijven en reviseren. Om tot een schrijfproduct te komen zijn deze fasen onontbeerlijk en hoe vaker een student dit doet, hoe vaardiger hij daarin wordt. Die vaardigheid wordt in geval van ChatGPT volledig overgenomen. Het effect is dat een student mogelijk een prima tekst aflevert alleen zelf weinig geleerd heeft. Het product wordt mogelijk dus wel beter, maar de student zelf niet. Het leidt niet tot meer begrip en zelfstandigheid.

Zo heb ik aan Copilot, de chatbot van Microsoft gevraagd: schrijf een alinea over de gevaren van het gebruik van ChatGPT in het onderwijs. Daar rolde de volgende tekst uit:

Een van de grootste gevaren van ChatGPT voor het hoger onderwijs is dat studenten de verleiding kunnen voelen om hun schrijfopdrachten volledig door de chatbot te laten genereren. Dit kan resulteren in een gebrek aan ontwikkeling van essentiële schrijfvaardigheden en kritisch denkvermogen. Docenten hebben moeite om authentieke studentenwerkstukken te onderscheiden van door AI gegenereerde teksten, wat het beoordelen van individuele vooruitgang en begrip bemoeilijkt. Bovendien kan het vertrouwen op ChatGPT leiden tot een afhankelijkheid van niet-verifieerbare bronnen en incorrecte informatie, wat de academische integriteit ondermijnt.

Dit levert een prima inhoudelijke tekst op alleen heb ik daar zelf weinig tot niets voor hoeven doen, buiten een goede zoekopdracht geven. Dit bevordert niet mijn schrijf- en leerproces. Bovendien weet ik niet waar de informatie vandaan komt en dus niet welke bronnen gebruikt zijn en of de informatie waar is. Als ik om bronvermelding vraag dan krijg ik: ‘diverse educatieve experts en artikelen over AI-gebruik in het onderwijs’. De bronnen zijn niet te verifiëren en te controleren. Een essentiële voorwaarde voor wetenschappelijke teksten.

Wat helpt om studenten zelf hun opdrachten te laten maken en het gebruik van ChatGPT moeilijker te maken?

• Wees helder in de verwachtingen

Benadruk dat studenten in hun eigen woorden moeten schrijven en benoem en bespreek de volgende twee basisprincipes (en zet die in de handleiding en het OER):

1. Je bent als student volledig verantwoordelijk voor wat je indient;
2. Je ziet er als student op toe dat de opdracht zelfgeschreven is en voorzien van de juiste bronvermeldingen, zodat de docent in staat is te beoordelen of je de leeruitkomsten gehaald hebt.

•  Maak opdrachten zo specifiek mogelijk

Aangezien AI altijd werkt met onlinebronnen, is het zoekbereik beperkt. Maak daarom opdrachten die heel specifiek zijn en niet te beantwoorden zijn door een gebrek aan context. Denk aan proeven uit practica, een zelfbedachte casus, een reflectie op een cursus presenteren etc.

• Maak opdrachten zo persoonlijk mogelijk

Laat opdrachten over hele specifieke onderwerpen van studenten zelf gaan zoals hun betaalde bijbaan of de wijk waar ze wonen en/of vraag studenten om hun persoonlijke ervaringen, mening of reflectie.

• Vraag om bronvermelding bij de opdrachten

Zoals ik hierboven al aangaf, kent ChatGPT geen bronvermelding. Vraag de studenten dus om hun bronnen expliciet te noemen.

• Bouw opdracht fasegewijs op

Laat de student hun schrijfproduct opbouwen en verantwoorden. Zo kun je starten met een deelopdracht als het verzamelen van informatie (met bronvermelding) tijdens de les onder jouw begeleiding. De studenten werken vervolgens in fasen aan hun product en moeten deze fasen vastleggen en verantwoorden. Jij monitort dit proces.

• Laat studenten hun opdracht mondeling toelichten of verantwoorden

Combineer de schriftelijke opdracht met een presentatie of mondelinge discussie waardoor studenten een toelichting of verantwoording moeten geven over het werk dat zij hebben ingeleverd.

• Test de opdracht vooraf

Voer jouw opdracht zelf in bij ChatGPT om in te schatten of de opdracht eenvoudig te maken is met dit programma.

Met deze tips bevorder je het leren van de studenten zodat hun kennis en kunde toeneemt.

Dit blog is deels gebaseerd op: Universiteit Leiden (2025). AI in het onderwijs. Geraadpleegd op 22 april 2025 van https://www.medewerkers.universiteitleiden.nl/onderwijs/ict-en-onderwijs/ai-in-het-onderwijs#